Mórrígan veya Morrígan ("Büyük Tanrıça" veya "Hayalet Tanrıça"), Morrígu, Morríghan veya Mor-Ríoghain olarak, zaman zamansa çoğul bir şekildeMorrígna olarak da anılan İrlanda mitolojisi figürü. Her ne kadar metinlerde açık bir şekilde bir tanrıça olarak tanımlanmasa da, önceleri bir tanrıçaymış gibi gözükmektedir.

Egemenlik, kehânet, savaş ve savaş alanındaki ölümle ilişkilendirilen Morrígan gerek tek başına gerekse üçlü tanrıça olarak ele alınabilir. bununla birlikte üçlü tanrıça gruplaması kesin değildir; en yaygın üçlü Morrígan, Badb, ve Machayken Nemain, Fea, Anann ve diğerleriyle de üçlü tanrıça görüldüğüne rastlanılabilir. Üçlü tanrıça formunda üçlemeyi oluşturan tanrıçaların her birinin savaşın farklı bir yönünü temsil ettiği söylenebilir. Genel olarak Morrígan, Cermen Valkyrielerle karşılaştırılabilecek bir tür savaş tanrıçası olsa da, özellikle büyükbaş hayvanlarla ilişkilendirilmiş olması zenginlik, bereket ve toprak ile de ilgili bir rolü olduğu fikrini yaratmıştır.

Genellikle karga veya kuzgun formunda olan Morrígan'ın karga formunda savaşçıların üzerinde uçtuğuna inanılır, Ulster Döngüsüde ise yılanbalığı, kurt ve inek formlarını almaktadır.

İrlanda mitolojisi, Hıristiyanlık öncesi İrlandalılara ait mitolojilerin günümüze kadar taşınan kalıntılardır. Hıristiyanlık'a geçiş sürecinde mitolojinin bütünüyle saklanamamasına rağmen, Orta Çağ İrlanda edebiyatında dini anlamlarından yoksun bir biçimde korunarak günümüze kadar ulaşmıştır.

Kelt mitolojisinin dalları arasında en kapsamlı ve en korunmuş olanı İrlanda mitolojisidir. El yazmalarının birçoğu kaybolmuş olsa da, kalıntılardan dört belirgin döngü tanımlanmıştır: Mitolojik Döngü, Ulster Döngüsü, Fenian Döngüsü ve Tarihi Döngü.

Ayrıca bu döngülerde yeri olmayan mitolojik metinler de bulunmaktadır.

Morrígan'ın ilk görüldüğü anlatılar Ulster Döngüsündeki hikâyelerdir ki bu hikâyelerde tek bir birey olarak betimlenir, hikâyelerin kahramanı Cúchulainn ile belirsiz bir ilişkisi vardır. Táin Bó Regamna'de, Cúchulainn, Morrígan ile, Morrígan Cúchulainn'in bölgesinden bir düveyi götürürken görür. Morrígan'ı tanımayan Cúchulainn, ona meydan okur ve hakaret eder; bu sebeple de onun düşmanlığını kazanır. Bir sürü tehditte bulunan Morrígan ise, gelecekteki bir savaşta Cúchulain'in öldürüleceği kehânetinde de bulunur. Ona garip bir şekilde, "Senin ölümünü koruyorum" der.

Morrígan ayrıca, Táin Bó Cuailngede ve Cúchulainn'in ölümünü anlatan masalın bir sürümünde de geçer.

Morrígan ayrıca Mitolojik Döngü metinlerinde de görülmektedir. 12. yüzyıl tarihli sözde-tarihsel bir derleme olan Lebor Gabála Érenn' Tuatha Dé Danann arasında,Ernmas'ın kızlarından biri, Nuada'nın torunu olarak sayılır.

Ek olarak, Morrígan Cath Maige Tuireadh'da da görülür.

Tiridates ya da I. Tiridates, Büyük Part Kralı II. Vonones'in oğlu, 52/53'den 60'a ve 61'den (66) yaklaşık 75 yılına kadar aralıklarla Ermenistan Kralı ve Ermeni Eskanyan hanedanının kurucusu olan Part soylusu.

Ermenistan 41 yılından beri Roma İmparatorluğunu müttefiki olan Gürcüler (İberyalılar) tarafından işgal edilmişti. İberyalı Rhadamistus 54 yılında Tiridates tarafından devrildi ve bu bölgede Part egemenliği yeniden sağlandı. Nero 58 yılında Ermenistan'ın fethi için General Gnaeus Domitius Corbulo'yu görevlendirdi ve Roma'da yetişmiş bir Kapadokya'lı olan Tigranes'i vasal kral olarak atadı. 61 yılında Partlara bağlı bir devlet olan Adiabene krallığı Tigranes tarafından işgal edilip kralı tutsak edilince Part kralı geri adım atmak durumudan kaldı ve barış önerdi. Corbulo 63 yılında, tacını geri vermesi ve Roma'ya giderek imparator Nero'nun elinden alması şartıyla Tiridates'in yeniden Ermenistan üzerindeki egemenliğini kabul etmek durumunda kaldı. 66 yılında Roma'da tacını giydi.

Partlar, Part Krallığı, Part İmparatorluğu, Parthia ya da Arşaklılar (Orta Farsça'da: اشکانیان Aşkâniân), günümüz İran'ının kuzeydoğusunda yer alan bir medeniyetti. Zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, modern ülkelerden Ermenistan, Irak, Gürcistan, Türkmenistan, Afganistan, Azerbaycan, Tacikistan, Pakistan,Kuveyt, ayrıca Suudi Arabistan'ın, Bahreyn'in, Katar'ın ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Basra Körfezi'ndeki kıyılarını kapsıyordu.

Partlar, MÖ 230'larda Selevkoslar'dan ayrılarak devlet kurdular. Part Krallığı, İran platosunu birleştiren ve oraya hükmeden Arşaklı hanedanı tarafından idare edilirdi. Hellenik Yunanistan'a bağlı Selevkoslar tarafından hakimiyet altında bulunan bölgeyi, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başladılar. MÖ 150 ve MS 224 yılları arasında Mezopotamya'yı aralıklarla yönettiler. Eski İran'da Medler'den ve Akamenidler'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktırlar. Ağır süvariyi icat eden Partlar bundan dolayı Roma İmparatorluğu'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. Sasaniler tarafından yıkıldı.

Bir başka kaynak

Parthlar, İÖ 1. binyılda İskit ülkesinden göç ederek İran’a gelen ve burada devlet kuran topluluk (İÖ 250-İS 230). Hazar Denizi’nin güney ve doğusunda Parthia’da Media ile Baktria arasında kuruldu. Kurucusu ve ilk kralı Arsakes’in adı verilen Arsakidler denildi.

Yaklaşık 480 yıl süren saltanatta 37 Parth kralının adı ve sikkesi bilinir. Başkentleri sırasıyla Arsak, Hekatompilos, Ekbatana ve Ktesifon oldu. Kısa sürede Seleukosların; İndus’tan, Fırat’a kadar olan topraklarını ele geçirdiler. Yönetim açısından topraklarını Persler gibi satraplıklara ayıran Partlar, Perslerin din ve geleneklerini benimsediler. Kuzeyden gelen akınlara engel olarak Batı Dünyası’na iyilikte bulundular. Kendilerini Roma’ya denk kuvvette bir krallık olarak gören Partlar, onların Asya içlerine ilerlemelerini önledi. Suriye ve Fırat’ın doğusundaki topraklar için Partlar, Roma ile yaklaşık 250 yıl savaştılar. Pers soyundan geldiğini ileri süren Adaşir, IV. Artabanos ile yaptığı savaşları kazandı. Zayıf düşen Arsakid Hanedanı’na son verdi ve Sasani Devleti’ni kurdu.

Sanat. Part mimarlığı bazı büyük saray yapılarıyla günümüze geldi. (Nisa, Dangan, Asur, Uruk, Hatra). Yapı süslemelerinde Yunan biçimleri ağırlık taşırken, planlarda bağımsız özgün bir tutum görülür. Örneğin Partlar, Müslüman sanatının camilerde kullanacağı avluya bakan yüzü açık üç tarafı kapalı, üstü tonozla örtülü yerden yüksekçe mekânları olan eyvanları geliştirdiler.

Heykel ve resim sanatı İÖ 1. yüzyıldan başlayarak cepheden görünümü yeğlemesiyle İran ve Hellenistik örneklerinden ayrıldı. Krallar ve tanrılar kuzeydoğu İran boylarının bozkıra özgü giysilerini taşıyan atlılar olarak betimlendiler. Av sahneleri ve atlı resimleri yeni motifler olarak geliştirildi. Küçük sanatlarda kuyumculuk işleri, madalya figürlü ilk ipekli kumaşlar, yeşil sırlı keramikler görülür.