Mitoloji Kervanı: Parth İmparatorluğu

Parth İmparatorluğu

0 Comments

Partlar, Part Krallığı, Part İmparatorluğu, Parthia ya da Arşaklılar (Orta Farsça'da: اشکانیان Aşkâniân), günümüz İran'ının kuzeydoğusunda yer alan bir medeniyetti. Zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, modern ülkelerden Ermenistan, Irak, Gürcistan, Türkmenistan, Afganistan, Azerbaycan, Tacikistan, Pakistan,Kuveyt, ayrıca Suudi Arabistan'ın, Bahreyn'in, Katar'ın ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Basra Körfezi'ndeki kıyılarını kapsıyordu.

Partlar, MÖ 230'larda Selevkoslar'dan ayrılarak devlet kurdular. Part Krallığı, İran platosunu birleştiren ve oraya hükmeden Arşaklı hanedanı tarafından idare edilirdi. Hellenik Yunanistan'a bağlı Selevkoslar tarafından hakimiyet altında bulunan bölgeyi, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başladılar. MÖ 150 ve MS 224 yılları arasında Mezopotamya'yı aralıklarla yönettiler. Eski İran'da Medler'den ve Akamenidler'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktırlar. Ağır süvariyi icat eden Partlar bundan dolayı Roma İmparatorluğu'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. Sasaniler tarafından yıkıldı.

Bir başka kaynak

Parthlar, İÖ 1. binyılda İskit ülkesinden göç ederek İran’a gelen ve burada devlet kuran topluluk (İÖ 250-İS 230). Hazar Denizi’nin güney ve doğusunda Parthia’da Media ile Baktria arasında kuruldu. Kurucusu ve ilk kralı Arsakes’in adı verilen Arsakidler denildi.

Yaklaşık 480 yıl süren saltanatta 37 Parth kralının adı ve sikkesi bilinir. Başkentleri sırasıyla Arsak, Hekatompilos, Ekbatana ve Ktesifon oldu. Kısa sürede Seleukosların; İndus’tan, Fırat’a kadar olan topraklarını ele geçirdiler. Yönetim açısından topraklarını Persler gibi satraplıklara ayıran Partlar, Perslerin din ve geleneklerini benimsediler. Kuzeyden gelen akınlara engel olarak Batı Dünyası’na iyilikte bulundular. Kendilerini Roma’ya denk kuvvette bir krallık olarak gören Partlar, onların Asya içlerine ilerlemelerini önledi. Suriye ve Fırat’ın doğusundaki topraklar için Partlar, Roma ile yaklaşık 250 yıl savaştılar. Pers soyundan geldiğini ileri süren Adaşir, IV. Artabanos ile yaptığı savaşları kazandı. Zayıf düşen Arsakid Hanedanı’na son verdi ve Sasani Devleti’ni kurdu.

Sanat. Part mimarlığı bazı büyük saray yapılarıyla günümüze geldi. (Nisa, Dangan, Asur, Uruk, Hatra). Yapı süslemelerinde Yunan biçimleri ağırlık taşırken, planlarda bağımsız özgün bir tutum görülür. Örneğin Partlar, Müslüman sanatının camilerde kullanacağı avluya bakan yüzü açık üç tarafı kapalı, üstü tonozla örtülü yerden yüksekçe mekânları olan eyvanları geliştirdiler.

Heykel ve resim sanatı İÖ 1. yüzyıldan başlayarak cepheden görünümü yeğlemesiyle İran ve Hellenistik örneklerinden ayrıldı. Krallar ve tanrılar kuzeydoğu İran boylarının bozkıra özgü giysilerini taşıyan atlılar olarak betimlendiler. Av sahneleri ve atlı resimleri yeni motifler olarak geliştirildi. Küçük sanatlarda kuyumculuk işleri, madalya figürlü ilk ipekli kumaşlar, yeşil sırlı keramikler görülür.